1. Ba ngộ nhận lớn khi xây dựng nhà máy zero-carbon

Trong bối cảnh phong trào xây dựng “nhà máy không carbon” ngày càng sôi động trên toàn cầu, nhiều doanh nghiệp đua nhau trở thành “người tiên phong”. Trên các phương tiện truyền thông liên tục xuất hiện các tin tức như “Nhà máy không carbon đầu tiên trong ngành XX” hay “Nhà máy không carbon đầu tiên tại tỉnh/thành phố XX”. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp đã vô tình rơi vào những ngộ nhận phổ biến sau đây khi triển khai nhà máy zero-carbon:

a. Ngộ nhận về tính toán lượng phát thải carbon

• Lượng phát thải carbon của doanh nghiệp bao gồm phạm vi 1, phạm vi 2 và phạm vi 3. Một nhà máy không carbon tối thiểu phải bao gồm cả phạm vi 1 và phạm vi 2. Tuy nhiên, một số doanh nghiệp chỉ tập trung vào điện (trong phạm vi 2) mà bỏ qua hơi nước (trong phạm vi 1 và 2).
• Việc lựa chọn hệ số phát thải carbon cho điện có nhiều phương pháp khác nhau, bao gồm hệ số phát thải cấp tỉnh/thành phố, cấp khu vực hoặc hệ số phát thải tiêu chuẩn quốc tế. Việc lựa chọn hệ số khác nhau có thể ảnh hưởng đáng kể đến kết quả tính toán và đánh giá lượng phát thải carbon.

b. Ngộ nhận về việc mua tín chỉ carbon

Theo các quy định về trung hòa carbon, doanh nghiệp được phép bù trừ lượng phát thải dư thừa thông qua việc mua tín chỉ carbon. Tuy nhiên, một số doanh nghiệp đã vội vàng sử dụng các giải pháp như mua điện xanh hoặc chứng chỉ giảm phát thải carbon (CCER) để trung hòa phát thải mà chưa tối ưu hóa các biện pháp tiết kiệm năng lượng và giảm carbon nội bộ. Kết quả chỉ nhằm tạo hiệu ứng truyền thông về “nhà máy zero-carbon” mà chưa thực sự giảm phát thải hiệu quả.

c. Ngộ nhận về tính ngắn hạn

Việc xây dựng nhà máy zero-carbon KHÔNG CHỈ là một mục tiêu ngắn hạn mà còn là một quá trình dài hạn để duy trì giảm phát thải và giữ vững trạng thái “không carbon”. Đặc biệt, chi phí mua tín chỉ carbon là một yếu tố quan trọng. Một số doanh nghiệp chỉ duy trì chứng nhận “nhà máy zero-carbon” trong một năm đầu, sau đó dừng nỗ lực thực hiện các biện pháp tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải, dẫn đến mất hiệu lực chứng nhận.

2. Hai thách thức lớn khi xây dựng nhà máy zero-carbon

a. Khó khăn trong việc giảm phát thải nhanh chóng

Việc giảm phát thải nhanh chóng có tính phổ quát cao, nhưng giảm phát thải mạnh mẽ thì phụ thuộc vào quá trình chuyển đổi tổng thể của hệ thống năng lượng quốc gia sang năng lượng không carbon. Trong khi đó, giảm phát thải sâu cần dựa vào tiến bộ công nghệ và cắt giảm chi phí. Do đó, sau khi đạt được giảm phát thải nhanh, doanh nghiệp có thể mua tín chỉ carbon để trung hòa phần còn lại và đạt được lợi ích môi trường chung trên phạm vi toàn cầu.

b. Thách thức khác nhau theo quy mô doanh nghiệp

Mức độ khó khăn khi đạt được trạng thái không carbon khác nhau giữa các doanh nghiệp có quy mô khác nhau:

• Doanh nghiệp có mức tiêu thụ năng lượng thấp dễ dàng đạt được không carbon trong thời gian ngắn.
• Doanh nghiệp tiêu thụ năng lượng lớn (dưới mức đơn vị tiêu thụ năng lượng trọng điểm) có thể đạt được không carbon trong ngắn hạn thông qua các biện pháp tối ưu hóa và mua tín chỉ carbon.
• Các đơn vị tiêu thụ năng lượng trọng điểm (đặc biệt là các doanh nghiệp tiêu thụ trên 10.000 tấn than chuẩn mỗi năm) phải mua tín chỉ carbon để trung hòa hơn 80% lượng phát thải, với chi phí hàng năm chiếm khoảng 15% tổng chi phí năng lượng. Khi giá tín chỉ carbon tiếp tục tăng, chi phí này có thể tăng gấp nhiều lần, khiến việc đạt được không carbon trở nên vô cùng khó khăn. Doanh nghiệp sẽ cần dựa vào quá trình chuyển đổi sang năng lượng tái tạo trong nước để đạt được mục tiêu này.