Năm 2050, mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) đã trở thành cam kết của nhiều quốc gia trên toàn thế giới. Tại Hội nghị COP26, Việt Nam đã đưa ra tuyên bố đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào 2050; tham gia Tuyên bố toàn cầu về chuyển điện than sang năng lượng sạch, không xây dựng nhà máy điện than mới sau 2030 tiến tới giảm dần điện than từ 2045… Ở châu Âu, Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) quy định rằng từ năm 2023, các nhà nhập khẩu phải báo cáo lượng phát thải carbon, và đến năm 2026, châu Âu sẽ bắt đầu thu thuế carbon tại biên giới.

Giảm phát thải carbon – Áp lực và cơ hội trong chuỗi cung ứng

Việc giảm phát thải carbon đang làm thay đổi cuộc chơi trong chuỗi cung ứng. Các thương hiệu quốc tế cũng đang đưa ra yêu cầu giảm phát thải carbon cho các nhà cung cấp của mình. Chẳng hạn như Apple, yêu cầu các nhà cung ứng phải đạt được các mục tiêu ESG và trung hòa carbon vào năm 2030. Nếu không đáp ứng được các tiêu chuẩn này, doanh nghiệp có thể mất tấm vé tham gia chuỗi cung ứng. Do đó, các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng như TSMC hay Foxconn đã sớm triển khai các biện pháp ứng phó với vấn đề giảm phát thải carbon.

Trong ngành sản xuất, khoảng 76% nguồn phát thải carbon và tiêu thụ năng lượng xuất phát từ việc sử dụng điện. Do đó, chi phí điện không chỉ đơn thuần là giá trị hóa đơn, mà còn là mục tiêu chính trong Phạm vi 2 (Scope 2) của kiểm kê phát thải carbon. Điều này cho thấy, việc chuyển đổi năng lượng và nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng là điều cấp thiết.

Theo Hội đồng Kinh tế Năng lượng Hiệu quả Hoa Kỳ (ACEEE), nâng cao hiệu suất năng lượng là cách giảm carbon ngắn hạn với chi phí thấp và dễ thực hiện hơn cho doanh nghiệp.

Nắm bắt dữ liệu là bước đầu nâng cao hiệu suất năng lượng

Để triển khai quản lý năng lượng, trước hết cần nắm vững các dữ liệu và kịch bản liên quan đến việc sử dụng năng lượng. Những thông tin này sẽ hỗ trợ doanh nghiệp lựa chọn chiến lược đúng đắn, lập kế hoạch quản lý năng lượng và tận dụng mô hình dữ liệu năng lượng để tối ưu việc phân bổ cũng như cải thiện chiến lược, từ đó nâng cao hiệu suất năng lượng.

Ví dụ: Khi một nhà máy cần mua máy điều hòa mới, liệu có nên chọn loại giá rẻ nhất? Nếu máy không có chức năng biến tần, chi phí điện có thể tăng cao hơn. Hơn nữa, nếu các khoản thuế carbon bắt đầu được áp dụng, tổng chi phí vận hành sẽ tăng mạnh.

Trong một số trường hợp, việc mua thiết bị không phù hợp với công suất cần thiết hoặc không dựa trên dữ liệu phân tích cụ thể sẽ khiến chi phí điện năng gia tăng và khó đạt được mục tiêu tiết kiệm năng lượng.

Áp dụng tiêu chuẩn quốc tế ISO 50001 trong quản lý năng lượng

Quản lý năng lượng là một quá trình quản lý hệ thống hóa theo chu trình PDCA (Plan-Do-Check-Act) của tiêu chuẩn ISO 50001. Quy trình này yêu cầu doanh nghiệp thực hiện:

1. Đánh giá hiện trạng tổng thể: Xác định các thiết bị tiêu thụ năng lượng lớn nhất trong nhà máy và lựa chọn mục tiêu quản lý ưu tiên.
   ➤ Tiêu chí lựa chọn: Ưu tiên các yếu tố dễ thực hiện, giá trị cao cho dây chuyền sản xuất hoặc khách hàng, lượng năng lượng tiêu thụ lớn, khả năng cải thiện cao, đầu tư thấp và thời gian hoàn vốn ngắn.
2. Xác định mục tiêu chiến lược: Sau khi chọn mục tiêu, cần thu thập dữ liệu, xây dựng đường cơ sở năng lượng (EnB) và chỉ số hiệu suất năng lượng (EnPI) để làm cơ sở đánh giá hiệu quả.
3. Giám sát và đánh giá hiệu quả theo thời gian thực: Sử dụng hệ thống phần mềm để quản lý năng lượng thông qua công nghệ IoT và công tơ điện thông minh, dữ liệu tiêu thụ điện sẽ được thu thập và phân tích kịp thời, giúp tránh các rủi ro như quá tải điện, mất điện hay hư hỏng thiết bị.

Sử dụng dữ liệu để nâng cao hiệu suất năng lượng

• Tránh phạt hợp đồng: Phân tích dữ liệu để kiểm soát nhu cầu sử dụng điện, tránh vượt quá mức công suất theo hợp đồng của đơn vị cung cấp điện (như EVN).
• Tối ưu hóa chi phí điện: Kết hợp phân tích giá điện theo từng thời điểm (giờ cao điểm, thấp điểm) và theo mùa, từ đó điều chỉnh thời gian vận hành thiết bị phù hợp để giảm chi phí.
• Phân tích đa chiều: Tìm ra các yếu tố tiêu thụ năng lượng chính dựa trên dữ liệu theo khu vực, thiết bị, quy trình hoặc kế hoạch sản xuất.

Kết luận

Việc áp dụng hệ thống số hóa trong quản lý năng lượng không chỉ giúp giảm chi phí điện và phát thải khí nhà kính, mà còn cải thiện khả năng vận hành bền vững của doanh nghiệp. Đồng thời, với các chính sách hỗ trợ từ chính phủ, doanh nghiệp có thể tận dụng để triển khai hiệu quả các giải pháp năng lượng, phù hợp với tiêu chuẩn ISO 50001 và góp phần đạt được mục tiêu trung hòa carbon.

Chú thích

✱ Đường cơ sở năng lượng (Energy Baseline, EnB): là giá trị cơ bản ban đầu về mức sử dụng năng lượng trong một khoảng thời gian cụ thể cho một mục tiêu cụ thể. Mục đích chính là sau khi cải thiện hiệu suất năng lượng, giá trị này sẽ được sử dụng làm cơ sở để so sánh hiệu quả và xác nhận kết quả của các phương án cải tiến sau đó. Đường cơ sở năng lượng bao gồm hai loại dữ liệu chính:

• Thu thập dữ liệu sử dụng năng lượng: Việc thiết lập đường cơ sở năng lượng yêu cầu xác định khoảng thời gian thống kê phù hợp và thu thập các dữ liệu liên quan đến việc sử dụng năng lượng.
• Thu thập các biến số: Đồng thời cần thu thập các biến số có thể ảnh hưởng đến mức tiêu thụ năng lượng, chẳng hạn như: thiết kế sản phẩm, vật liệu, thiết kế và thông số quy trình, thiết bị sản xuất, sản lượng theo yêu cầu đơn hàng, lịch trình sản xuất tại hiện trường, điều kiện thời tiết (như nhiệt độ, độ ẩm), và cách tính giá điện của nhà cung cấp (như EVN) theo thời gian và mùa.

✱ Chỉ số hiệu suất năng lượng (Energy Performance Indicators, EnPI):
Mục đích chính của chỉ số này là định lượng và đo lường tình trạng sử dụng năng lượng, qua đó xác nhận mức độ sử dụng năng lượng và kết quả đạt được sau khi cải thiện hiệu suất năng lượng. Bằng cách so sánh chỉ số hiệu suất năng lượng với đường cơ sở năng lượng, doanh nghiệp có thể xác định liệu các cải thiện có đạt được tiêu chuẩn đặt ra hay không.

➤ Thông tin tham khảo: ACEEE, ISO 50001